पहिचान 

साँच्चै,
युग परिवर्तन 
कि युगान्तरको परिवर्तन,
मन परिवर्तन वा
मस्तिष्कको परिवर्तन, 
अथवा 
यो भनौँ ,
बोली परिवर्तन वा
वास्तमै हामीले 
गर्ने व्यवहारको परिवर्तन, 
अब पहिचान हुनुपर्छ  ।

एक पटक सोचौँ,
म भएर,
मेरो लाज ढाक्ने
वस्त्र सिलाउँछन् काकाले 
म ओत लागेको 
छानो छाउँछन् साल्दाइले 
शिखरको पाइलामा
चुम्ने मेरा यी नाङ्गा पैताला 
घाउ नलागी पु-याउने
जुत्ता बनाउँछन् धने दाइले 

बाँच्नैका लागि 
उब्जित जमिन 
नङ्य्राउने,
औजार, कुटो, कोदालो
बनाउँछन् माइला दाइले ।
यति मात्रै कहाँ हो र ?
आगोको भुङ्रामा ड्याम–ड्याम 
बजार्दै तातो फलामलाई
आफूले चाहेको 
आकारमा परिणत गर्छन्,
तल्ला घरे हर्के दाइले ।

सत्कार र सम्मानका निमित्त 
आगन्तुकको स्वागतमा,
गुन्द्री, राडी, गलैँचा 
बुन्छिन् ठूल्दिदीले ।
मेरो बुवाको शिरको टोपी
बडो प्यारसँग 
बुनेकी हुन् हजुरमाले ।
यति मात्रै होइन 
हामीले प्रत्येक दिन उठेर
नुहाइधुवाई पश्चात् 
स्वच्छ अनि चोखो बनेर
मनले पुज्ने,
त्यो देवताको मूर्ति,
कसले बनाए कसले, 
न थर थाहा छ, न नाम,
न त उनको जात !
फेरि पनि 
कति पवित्र छन् ।

अब सोचौँ त,
के यी सबै सबै, वस्तुहरू 
अछुतो हुन् त ?
अब पहिचान हुनुपर्छ, 
रुँदै जन्मिएर भुइँदेखि नाङ्गै  
उठाएर लपेटिएको थाङ्नोदेखि
मर्दा ओडाउने कात्रोसम्म 
अर्कैले दिनुपर्ने हाम्रो समाजमा
जातीयताको कुरा किन ?
सामाग्रीको सम्मान 
तर व्याक्तिको अपमान किन?

खोजी हुनुपर्छ ।
बोली र व्यवहारले
रङ्ग भेद छुवाछूत 
किन र कसलाई,
साँच्चिकै 
अब पहिचान हुनुपर्छ  ।
केवल ,
प्रश्न गर्ने अनि
उत्तर दिनेहरूको स्वर
सक्कली हो वा नक्कली 
अब पहिचान हुनुपर्छ ।।