पछिल्लो समयमा सीओपीडीका बिरामीहरुको संख्या बढ्दो क्रममा छ । यसअघि कोरोना भाइरसको संक्रमण भएको बेला पनि अधिकांश संक्रमितहरुमा सीओपीडी पनि देखा पर्ने गरेको तथ्यांक छ । तर रोग बढेपनि यसको बारेमा धेरै नागरिक अन्जान छन् यद्यपी सीओपीडी भन्ने पनि रोग छ भनेर समेत धेरैलाई थाहा छैन ।
लक्ष्ण देखिएपनि यी लक्ष्णहरु सीओपीडी रोगकै हुन् भनेर ज्ञान नहुँदा चेकजाँचका लागि स्वास्थ्य संस्था जान र चिकित्सकको सल्लाह एवम् परामर्श लिनेतर्फ ध्यान जान सकिरहेको छैन । फलस्वरुप के हो सीओपीडी ? यसका लक्ष्ण अनि बच्ने उपायका बारेमा आज केही जानकारी लिऔँ ।
के हो सीओपीडी
क्रोनिक अब्सट्रक्टिभ पुल्मोनरी डिजिज (सीओपीडी) फोक्सोसँग सम्बन्धित रोग हो । जसमा बिरामीलाई सास फेर्न धेरै गाह्रो हुन्छ । फोक्सो धेरै स्पन्जी हुन्छ, जब हामी श्वास मार्फत हावाभित्र लिन्छौ, अक्सिजन हाम्रो रगत भित्र जान्छ र कार्बन डाइअक्साइड बाहिर जान्छ, तर सीओपीडी रोग भएपछि यो प्रक्रियामा बाधा पुग्छ । सीओपीडी रोगीहरुलाई सास फेर्न समस्या हुन्छ र अक्सिजन हाम्रो शरीरमा पूर्ण रुपमा पुग्दैन । जसले गर्दा श्वासप्रश्वासमा अप्ठ्यारो हुन्छ ।
सीओपीडी किन हुन्छ ?
पछिल्लो समय बदलिँदो जीवनशैलीका कारण बढ्दै गएको धुम्रपान सेवन सीओपीडी रोगको सबैभन्दा ठूलो कारण बनेको छ । सिगार, चुरोट, बिडी, हुक्का जस्ता धुम्रपान सेवन हाम्रो फोक्सोका लागि खतरनाक हुन्छन् । धुवाँ हाम्रो साससँगै शरीरभित्र पस्छ र फोक्सोमा गहिरो क्षति पु¥याउँछ । त्यसैगरी सीओपीडीको अर्को मूख्य कारक प्रदुषण हो । सवारी साधनबाट निस्कने धुवाँ र त्यसबाट निस्कने विषालु ग्यास पनि हाम्रो फोक्सोका लागि खतरनाक हुन्छ । त्यस्तै गाउँघरमा दाउरा र गोबरलाई जलाएर खाना पकाउँदा निस्केको धुवाँले पनि सीओपीडी हुने गरेको छ ।
सीओपीडीका लक्षण
सीओपीडीको परीक्षण
स्याँ—स्याँ हुने वा सास फेर्न गाह्रो हुने, लामो समयसम्म खोकी लाग्ने, खोक्दा खकार आउने जस्ता लक्षणहरु द्येखिएको खण्डमा तपाईले अन्य परीक्षणसँगै सीओपीडीको परीक्षण पनि गराउनु पर्दछ । समयमा यसको उपचार नगराए हामीलाई घातक हुन जान्छ । सीओपीडी निश्चित गर्न व्यक्तिगत जानकारी, शारीरिक परीक्षणर फोक्सोको परक्षिण (स्पाइरोमेट्री) गर्ने गरिन्छ । स्पाइरोमेट्री एउटा फोक्सोको जाँच हो, जुन स्पाइरोमिटर मेसिनद्वारा गरिन्छ । यस मेसिनले तपाईको फोक्सोले कति राम्रोसँग काम गरिरहेको छ भनेर मापन गर्दछ ।
सीओपीडीको उपचार
सीओपीडी पुर्ण रुपमा निर्मुल गर्ने उपचार छैन तर यसलाई नियन्त्रण गर्न भने सकिन्छ । यो रोग नियन्त्रण गर्न सुरुमा धुम्रपान त्याग्ने, फोक्सोलाई हानि गर्ने तत्वहरुबाट टाढा रहने र चिकित्सकको सल्लाहअनुसार निरन्तर औषधिको सेवन गर्नुपर्ने हुन्छ । योरोगको लागि धेरै जसो औषधिहरु इन्हेलरको रुपमा उपलब्ध छ । इनहेलरबाट लिइने औषधि सिँधै तपाईको फोक्सोमा मात्र पुग्ने भएकाले इन्हेलर सुरक्षित र लाभदायक हुन्छ र यसको अरु औषधिको तुलनामा नकारात्मक औषधिको मात्रा कम हुने हुनाले नकारात्मक असर गर्ने जोखिम पनि कम नै हुन्छ ।
सास बिना गाँस, बास र कपासको के अर्थ अभियान
सीओपीडी मुख्यतया सासँग सम्बन्धित रोग हो भनेर बुझ्दा पनि कुनै फरक नपर्ला । किनभने श्वासप्रश्वासमा समस्या आउनु नै यसका लक्ष्णभित्रका एक लक्ष्ण हो । यसर्थ हाम्रो सास नै रहेन भने गाँस, बास र कपासको के अर्थ ?
त्यसैले सासलाई सुरक्षित राख्नका लागि पनि सीओपीडी रोगको बारेमा जानकारी हुन अपरिहार्य छ । सासलाई सुरक्षि राख्न अर्थात जिवित रहनका लागि फोक्सो स्वस्थ हुनुपर्छ । फोक्सोलाई सुरक्षित राख्न नेप्लिज रेस्पिरेटरी सोसाइटी र सिप्ला लिमिटेडले संयुक्त रुपमा गाँस, बास, कपास र सास अभियान नै सञ्चालन गरेका छन् ।
श्वासप्रस्वासका रोग तथा समस्याबाट जोगाउन र फोक्सो स्वस्थ राख्न चेतना फैलाउने अभिप्रायले ‘सास बिना गास, बास र कपास’ नारासहितको अभियान सुरु गरिएको हो । यो अभियान अन्तरगत फोक्सो स्वस्थ राख्न चेतनामुलक कार्यक्रमहरु सञ्चालन हुनेछ । सचेतना अभियानसँगै दम, दिर्घकालिन श्वासप्रश्वास, एलर्जीक राइनाइटिस जस्ता रोगबारे जानकारी, समाधान र बिरामीहरुको लागि सहयोग प्रदान गर्न पनि यो अभियानले सघाउ पु¥याउँदै आएको छ ।
डा. सरोज रोशन दास
